Stres Kırığı

Stres Kırığı Nedir?

Stres kırığı çoğu kişinin hiç duymadığı bir kırık şeklidir. Stres kırığı nedenleri bir yere çarpma yada vurma değildir. Hiç bir yere çarpmadan, vurmadan bir kaza geçirmeden belki yolda yürürken, sebepsizce birden bire oluşur. Şaşırtıcı bir kırık şekli olan bu kırığı çoğu kişi bilmez. Bazı kemiklere taşıyabileceğinden fazla yük binmesi, zor sporlar yapma, uzun süre ayakta kalma gibi bir çok nedenle oluşur. Bacak, ayak ve kalça kemiği başta olmak üzere omurga ve kaburga kemiklerinde görülmektedir. En çok kadınlarda görülen stres kırığı tedavisi mümkün olan bir hastalıktır. Fakat diğer kırıklara göre tedavi daha uzun sürmektedir.

Stres kırığı belirtileri hafif ağrılar ve bölgede şişme olsa da teşhisi çok zor olan bir hastalıktır. Bu kırık şekli ilk başlarda röntgende görülmez. Ancak MR çekimi ile anlaşılabilir. Bu nedenle hastalığın başlangıcında gözden kaçabilir. Hasta ağrı şikayetiyle gitse de kemik röntgeni çekilir fakat röntgende bir şey gözükmemektedir. Bu nedenle ağrıların başka sebeplerle olduğu düşünülür ve hastalığın teşhisinin konması gecikir. Ancak kemik kırıkları olduğunda net olarak anlaşılır. Başlarda kemik yavaş hasarlar alır, küçük çatlaklar oluşur. Bu çatlaklar mikroskopla görülebilecek kadar küçük boyutlardadır.

Stres Kırığı Nasıl Olur?

Stres kırığı ilk başlarda kemikte ödem oluşması ile başlar. Bu ödem kemikte zamanla ilerler ve kemik hasarına neden olur. Ödem büyüdükçe kemik içerisinde basınca ve çatlamalara neden olur. Tıpkı bir yere çarptığımızda çarpan yerimizin şişmesi gibi ödem kemik içerisinde de oluşmaktadır. Kemik içerisinde ödem arttıkça kemik içi basıncının ilerlemesine neden olur. Basınç arttıkça hasta bu basıncı ağrı olarak hisseder. Bu bölgeye yük binmeye devam ettiği süre içerisinde kemikte hasar çoğalarak devam eder. Bir gün hiç bir şey yokken kemik kırılabilir yada çatlayabilir. Stres kırığının oluşması uzun vadede yada çok kısa bir sürede olabilir.

Ergenlik çağındaki çocuklarda bile görülebilen stres kırıkları daha kemiklerin gelişme döneminde çok ağır spor yapılması, yanlış ayakkabı seçimleri, çok yürümek, düztabanlık gibi nedenlerle oluşur.

Stres Kırığı Belirtileri

• Bölgesel şişlik
• Kırığın başlangıç aşamasında bölgede dokunmaya bağlı hissedilen hassasiyet
• Önceden az olan zamanla çoğalan ağrılar. Yürüdükçe, ayakta kaldıkça çoğalan, dinlendiğinde azalan ağrı
• Geceleri hissedilen ve fazlalaşan ağrı
• Ayak kemik kırıklarında ayak bileğinin dış kısmında şişlik oluşması
• Pelvik kemik kırıklarında kasık ve bel ağrısı
• Bacak kaval kemiklerinde bacağın şişmesi

İlerlemiş Stres Kırığı Belirtileri

• Ağrı şiddetlenerek devam eder. Önceden dinlenmeyle geçen ağrı dinlenme süresince de devam eder.
• Stres kırığı olan bölgede morluklar yaşanmaktadır.
• Bu bölge çok şişer ve el sürüldüğünde ağrı şiddetlenir

Stres Kırığı Neden Olur?

Stres kırığı oluşmasının nedenleri çok fazladır. Ağır spor yapma, yaşlılık, çok yük taşıma, uzun süre ayakta kalma, bir çok hastalık ise stres kırığı nedenleri arasındadır. Her yaşta görülebilen bu kırıklar nedenleri bakımından ikiye ayrılırlar.

• Yorgunluk kırığı
• Yetmezlik kırığı

Yorgunluk Kırığı

Mekanik yüklenmeye bağlı olarak, kemiğin taşıyabileceği yükten fazla yük binmesi nedeni ile sağlıklı kemiklerde oluşur. Özellikle bu kırık yük taşıyan kemiklerde görülmektedir. Bacaklardaki kaval kemiklerinde ise en çok etkilenen kemiktir. Yorgunluk kırığı ağırlıklı olarak dansçılar, askerler ve sporcularda daha çok görülür.  Sporcu ve dansçılar ağır antrenmanlar yaparlar ve vücudun kaldıramayacağı kadar çok çalışırlar. Kendilerini çok zorladıkları için kemiklerde zamanla bu hasar olmaya başlar. Ağrılarında zorlanmaya bağlı olduğunu düşünerek tedavide gecikirler. Askerlerde görülme nedeni ise ham olan vücutların normalden daha çok spor yapması sonucu kemiklerin zorlanmasıdır.

Yorgunluk kırığı adını kemiğin yorulmasından almaktadır. Kemik yüklendiği ağırlıktan dolayı zamanla yorulur ve hasar görmeye başlar. Genelde çok ağır yük taşıyan, uzun süre ayakta kalmak zorunda kalan kişilerde görülür. Kadınlarda yorgunluk kırığı nedeni ise topuklu ayakkabıdır. Uzun süre topuklu ayakkabı giymek zorunda kalan bir kadının genelde ayaklarındaki kemiklerde ödem ve sonucunda yıpranma oluşur.

Yetmezlik Kırığı

Yetmezlik kırığının nedeni ise kemik direncinin azalmasıdır. Kemik direnci azalan kişilerde normal yada hafif bir yüklenme sonucunda yaşanır. Yaşlanmaya bağlı kemik direncinin yada yoğunluğunun düşmesi yani yetmezlik neden olabileceği gibi bir çok hastalıkta neden olabilir. Bu hastalıklar hiperparatiroidi, romatoid artrit, uzun süreli kortizon kullanımı, diabetes mellitus, fibröz displazi, renal yetmezlik, osteoporoz, osteomalazi, uzun süre kemoterapi almak buna neden olabilir. Bu tür hastalıklar kemiklerin deirencini azaltan ve etkileyen çok önemli rahatsızlıklardır.

Kadınlarda ise menopoz döneminde kemik yoğunluğu azalmaktadır. Hormon dengesizliği, postmenopozal osteoporozu buna nedendir. Postmenopozal osteoporozu en çok pelvik kemiğini etkilemektedir. Pelvik yetmezlik bazen hiç bir belirti vermediği gibi kasık ve bel ağrısı olarak kendini gösterir. Tanı konulması çok zor olduğu için çoğunlukla gözden kaçmaktadır. Bel ve kasık ağrısı ile kliniklere giden menopoza girmiş olan kadınlara genelde başka teşhisler konulduğu için hastalık gözden kaçmaktadır. Çoğu hastada ancak kırık oluştuktan sonra hastalığın teşhisi konmaktadır.

Stres Kırığı Tedavisi

Stres kırığı tedavisi mümkün olan bir hastalıktır. Başlarda teşhisinin konulamamasının nedeni röntgende kemikte bir şey gözükmemesidir. Ancak kemikte kırık gerçekleştiğinde röntgende görülmektedir. Başlarda ağrı, şişlik ve kemik üzerinde hassasiyet şikayetleri ile doktora gidildiğinde röntgende görülmeyen hastalık ilerledikçe mikro çatlaklar oluşmaktadır. Hastanın ağrı şikayetleri devam ettikçe istenilen MR, Bilgisayarlı Tomografi ve Kemik yoğunluğu ölçümleri ile net sonuç görülebilir. Hastalığın teşhisi konulduktan sonra erken dönemde fark edilen hastalarda yatak istirahati verilir.

Ev İstirahati

Stres kırığından şüphelenilen hastalara genelde ev istirahati verilir. İlk 3 hafta dinlenmek ve bu bölgeye yük binmesi önlenmeye çalışılır. Çoğu ortopedik yaralanmalara yapıldığı gibi bu bölgeye buz uygulaması yapılmaktadır. Buz uygulaması ile ödemin ilerlemesi durdurulur. Buz uygulaması günde 3 kez tekrarlanmaktadır. Buzun çevresine bir tülbent yada havlu sarılmaktadır. Bu şekilde buzun cildi yakması önlenmiş olunur.

Stres kırıklarında dinlenmek çok önemlidir. Yapılan spor benzeri aktivitelerin durdurulması gerekmektedir. Çalışılıyorsa 3 hafta kadar izin alınmalı yada hassas görmüş olan kemiğe yük binmesi önlenmelidir. Gerekirse koltuk değneği kullanılmalı, ağırlık kemik üzerine verilmemelidir.

Bacak, kol yada ayakta oluşan stres kırıkları sıkı bir şekilde sarılmalıdır. Hastaya ağrısı için ağrı kesici ilaç verilir. İltihap dağıtıcılar verilir. Bu şekilde şişliğin dağıtılması sağlanır. Ödemi dağıtmak için ödem çözücü ve idrar söktürücü verilmektedir. Bu şekilde ödem vücuttan atılmaya çalışılır.

Hastada kemik kırığı daha oluşmamışsa 3 hafta istirahat ettikten sonraki dönemde koruyucu amaçlı fizik tedavi uygulanır. Buradaki kas yapısının güçlendirilmesi sağlanır. Ayakta oluşmakta olan stres kırığı için hasta ayağını sıkmayan, yumuşak dokulu doğru bir ayakkabı seçmelidir. Bu 3 haftalık dinlenme süresinde kemikteki ödem dağıtılır ve kemik yoğunluğu arttırılmaya çalışılır. Bol kalsiyum almalı, süt ve yoğurt yemeli, kemikleri güçlendirecek şekilde beslenmelidir.

Alçıya Alınır

Kırık oluşmuş yada oluşmakta olan hastalara alçı uygulaması yapılır. Aynen normal kırıklarda olduğu gibi stres kırığı bulunan bölge alçıya alınarak koruma altına alınır. Kemik bir ay gerek görülürse daha fazla alçıda tutulur. Stres kırıklarının iyileşme süresi diğer kırıklardan daha uzun sürmektedir.

Kırık ayak alçıya alındıktan sonra dinlendirilmeli alçı alındıktan sonrada bu bölge üzerine yük binmemesi gereklidir. Gerekirse koltuk değneği kullanılarak yürünmelidir. Alçı alındıktan sonra hastaya fizik tedavi uygulanır.

Stres Kırığı Tedavi Yöntemleri

Stres Kırığı Fizik Tedavi

Stres kırıkları için fizik tedavi koruyucu önlem olarak kırılma olmadan yapıldığı gibi kırık oluşmuş olan hastalarda alçı sonrası da yapılmaktadır. Hastalara bir ay yada daha uzun bir dönem fizik tedavi uygulanarak hastalık tedavi edilmeye çalışılır.

Su terapileri, basınç uygulamaları, kalp yönüne doğru yapılan masajlar, gerekli görüldüğü taktirde yapılan yardımcı cihaz uygulamaları gibi uygulamalar yapılmaktadır. Hastanın durumu düzeldikçe kuvvetlendirici egzersizler verilir. Bu egzersizler hastayı yormadan, zorlamadan yapılır. Yavaş yavaş hasta kısa sürede sağlığına kavuşmaktadır.

Stres Kırığı ESWT  Tedavisi

İnatçı stres kırıkları için  şok dalgası denilen ses dalgaları ile uygulanan yönteme denmektedir. Bu şekilde kırığın oluştuğu bölge uyarılır ve iyileşmesi hızlandırılmaya çalışılır. Çok başarılı bir yöntemdir ve tedavi şansı çok yüksektir.

Stres Kırığı PRP Enjeksiyonu

Kişinin kendi kanından hazırlanan iyileşmeyi hızlandırmak için yapılan bir tedavi şeklidir. Kişinin kanı ayrıştırılarak trombozitlerden zengin hale getirilerek hasarlı bölgeye enjekte edilir. Trombosit yaralanmalarda kanamayı durdurarak pıhtılaşmayı sağlamaktadır. Ortopedi alanında da sık kullanılmaktadır. Bu bölgeye verilerek iyileşmenin hızlanması ve hasta olan bölgenin onarımı sağlanmaya çalışılır.

Stres Kırığı Kök Hücre Tedavisi

Kalçadan alınan kemik iliği stres kırığı oluşan bölgeye enfekte edilerek bu bölgedeki iyileşme hızlandırılmaya çalışılır. Hasta kendi kök hücresi ile iyileşmektedir. Bu uygulamaların sonuç vermediği hastalara cerrahi müdahale yapılır.

Stres Kırığı Ameliyatı

Stres kırığı tedavi yöntemleri %80 kadar hastada başarılı sonuçlar vermektedir. İyileşme göstermeyen hastalara ise cerrahi yöntem uygulanmaktadır. Hastanın kırık olan kemiği cerrahi olarak temizlenir. Hastaya gerek görülürse kırık kemikler birbirine vidalama yapılır. Platin takılan hasta cerrahi işlem sonrasında çok daha kısa sürede iyileşme göstermektedir.

Hasta ameliyat sonrasında kendine dikkat etmelidir. Uzun bir süre istirahat ederek kemiğin tam olarak iyileşmesi sağlanmalıdır. Kemik üzerine yük bindirmemeli, ağır kaldırmamalıdır. Bacak yada ayak kemiğine takılan vida sonrası hasta ağır işlerde çalışmamalı, ağır sporlar yapmamalıdır. Kemiği güçlendirecek şekilde beslenmeli bol kalsiyum almalıdır.

Stres Kırığı Ne Kadar Sürede İyileşir?

Stres kırığı normal kırıkların iyileşme süresi içerisinde iyileşmez. İyileşme süresi diğer kırıklardan çok daha uzun sürmektedir. Normal bir kırık bir ay kadar sürede iyileşme gösterirken, stres kırığının iyileşme süresi 3 -4 ayı geçmektedir. Kırık olan bölge dinlendirilmeli, vücudun kendini onarması beklenilmelidir. Hırpalanan bölgenin iyileşebilmesi için üzerine binen yüklerin ve travmaların kalkması gereklidir.

Kırık daha oluşmadan fark edilen stres kırıklarının iyileşme süresi çok daha kısadır. Hasta 3 hafta kadar istirahat ettikten sonra 3 yada 4 haftalık bir fizik tedavi sonrası iyileşme göstermektedir. İyileşme süresi sonrasında da 3 ay kadar kendine dikkat etmeli ağır yük kaldırmamalı, ağır sporlar yapmamalıdır. Aktivitelere önce yavaş yavaş başlayarak kemiğin güçlenmesini beklemelidir. İyileşme ancak yapılan tedavinin bitiminde çekilecek olan MR ile belli olur. MR çekiminden sonra hastaya doktoru sağlık durumu hakkında çok daha net bilgi verecektir. Stres kırığı iyileşme süresini ancak  kemiğin durumu ve yapılacak olan tedavi şekli belirleyebilir.

Stres Kırığı Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Stres kırıkları tedavi edilmezse kemik kırılır ve iyileşme süresi çok daha uzar. Kırıkların iyileşmesi normal kırıklar gibi olmamaktadır. İyileşme süresi diğer kırıklara göre çok daha uzun sürmektedir. Ayrıca bu kırık oluşmadan önce kemik ödemi oluştuğu için kemik içerisinde hasar fazladır.

Yaşlılarda stres kırıkları kemik yoğunluğunun azalması gibi nedenlerle olmaktadır. Tedavide geciken hastalarda dönülmesi zor durumlarla karşılaşılmaktadır. Ameliyat son çare olarak denenen bazı hastalarda ameliyat bile çok fayda etmemektedir. Kemik yoğunluğu çok düşük olduğu için tedavi çok daha zordur.

Erken teşhis bu hastalıkta çok önemlidir. Erken evrede fark edilen hastalarda iyileşme süresi çok daha kısa sürmektedir. Tedavisi geciken hastalarda ise iyileşme süresi uzun ve zordur. Tedavisi yapılmayan stres kırıklarında ise o kemik kullanılamayacak duruma gelmektedir.

Stres Kırığı Tekrarlar mı?

Kırıkların kaynamasından sonra yoğun aktivitelere hemen geri dönülmemelidir. İyileşme sürecinin bitmesi sonrasında aktivitelere kademeli olarak geri dönülmelidir. Stres kırığı yaşayan hastalarda daha sonra kırığın tekrarlama riski büyüktür. Bu nedenle koruyucu önlemler alınmalıdır. Önlemler alınmazsa hastalık kronik bir hal alabilir.

• Ayakta fazla kalınmamalıdır.
• Ağır yükler kaldırılmamalı, kemik yorulmamalıdır.
• Beslenmeye çok dikkat ederek kalsiyum içerikli beslenilmelidir. Meyve bol yenmeli C ve D vitamini içeren besinler tüketilmelidir.
• Ayakta olan kırıklar iyileştikten sonra ortopedik, yumuşak ayakkabı tercih edilirken, kişiye özel tabanlık kullanılmalıdır.
• Hasta güneşe çıkmalı, kemiklerini güçlendirmelidir.
• Hasta alkol yada sigara kullanıyorsa bırakmalı ve iyileşme süresi sonrasında da içmemelidir.
• Spor yada benzeri bir aktivite yaparken ağrı hissedildiğinde hemen aktivite durdurulmalıdır.
• Şişme olursa hemen buz uygulaması yapıp dinlenilmelidir. Kişi kendine dikkat etmelidir. İyileşme süresi sonrasında şişme ve ağrı hissederse hemen doktoruna giderek muayene olmalıdır. Stres kırıkları tekrarlayan bir hastalık olup, kişinin düzenli kontrollerini yaptırması çok önemlidir.

Stres Kırığı Bitkisel Tedavi

• Stres kırıklarında beslenme çok önemlidir. Kalsiyum yönünden zengin besinlerle beslenmeye özen gösterilmelidir. Kemiklerin kuvvetlenmesi bu aşamada çok önemlidir.
• Bol C ve D vitamini içeren yiyecekler yenmeli, güneşe çıkarak bol güneşlenmelidir.
• Paça çorbası, kemik suyu çorbaları içilerek kemiklerin çok daha erken onarılması sağlanmalıdır.
• Lahana yaprakları haşlanarak ağrılı bölgeye sarılabilir. Buradaki ödemi ve ağrıyı alır.
• Banya tohumu sabah akşam birer çay kaşığı içilebilir.
• Zencefil, zerdeçal, adaçayı, kekik gibi doğal antibiyotik içerikli bitkilerin çayı demlenerek içilebilir.
• Keçiboynuzu özü ve pekmezi içerisinde yüksek kalsiyum olduğu için sabah akşam birer tatlı kaşığı içilmesinde yarar vardır.
• Ağrı kesici özellikteki lavanta yağı, zencefil yağı, ada çayı yağı, kantaron yağı gibi yağlarla hasarlı bölgeye hafif masajlar yapılabilir. Bu bölgedeki ağrının azalmasında ve ödemin atılmasında yardımcı olacaktır.
• Ödem çözücü ıhlamur içilerek vücuttan ödem atılmaya çalışılabilir.
• Tuz yememeye özen göstermek gerekir. Tuz ödem yapar ve su tutar. Bu nedenle tuzu mümkün olduğunca yememeye özen göstermek gerekir.
• Sigara, alkol gibi zararlı madde kullanan kişilerin bunları iyileşme süresince kullanmaması gereklidir. İyileşme süresi bitiminde de içmemeleri tekrarlama riskini önlemeye yardımcı olur.