Sırt Fıtığı Belirtileri, Tedavisi, Ameliyatı

Sırt Fıtığı

Sırt fıtığı, sırt bölgesindeki omurlar arasındaki oluşan fıtığa denmektedir. Torakal disk hernisi adı ile bilinir. Bel ve boyun fıtığı yaygın olarak görülürken sırt fıtığı onlara oranla çok daha az görülür. Nadir görülür ama içlerinde en tehlikeli olanı sırt fıtığıdır. Sırt fıtığı özel bir hastalıktır ve hiç vakit kaybetmeden tedaviye başlanmalıdır. Eğer tedavi ihmal edilirse geri dönüşü olmayan bir çok sorunla karşılaşılabilir.

Sırt fıtığının az görülmesinin nedeni sırt bölgesinin hareket kapasitesinin bel ve boyuna göre sınırlı olmasıdır. Bu bölgenin kendine has anotomik yapısından dolayı sinsi bir hastalık olarak karşımıza çıkabilir. Sırt fıtığı genelde ağrı ile kendini gösterir. Bu ağrı yavaş yavaş hissedilirken birden bire çok şiddetli de olabilir. Bazı ağrı şikayetleri vardır ki çok şiddetli dayanılmaz seviyededir. Omurga patalojisi içerisinde sırt fıtığı teşhisi ve tedavisi en zor olanıdır. Bazı durumlarda gözden kaçabilir ve teşhisi konulamayabilir. Özellikle bel ve boyun fıtığı olan kişiler genelde bu ağrıları oluşmuş olan diğer fıtıktan kaynaklı zannederek üstünde durmayabilir. Ameliyatı ise diğer fıtıklara göre çok daha zordur. Sırt fıtığı ameliyatı deneyim ve tecrübe gerektiren bir ameliyattır. Bu nedenle sırtta oluşan ağrılara dikkat etmeli ve sırt fıtığı tedavisinin mutlaka erken evrede başlanması gereklidir.

Sırt Fıtığı Nedir?

Omurga kuyruk sokumu ile birlikte 5 adet boyunda, 7 adet belde ve 12 adet sırtta olmak üzere 24 adet omurdan oluşmaktadır. Omurlar arasında disk dediğimiz yastıkçıklar bulunur. Omurgada her omur arasında fıtıklaşma görülebilir. Genelde bel ve boyun fıtıkları çok görülse de en tehlikeli olanı sırt fıtığıdır.

Omurlar arasındaki yastıkların yani disklerin yırtılması sonucu omuriliğe baskı yapmasına denmektedir. Sırt bölgesinde bulunun 12 adet omurun her birinde fıtıklaşma olabilir. Genelde bele yakın olan aşağı kısımlarda daha çok görülür.

Omurga kemiği halka şeklinde bir yapıya sahiptir. Bu halkanın arka kısmında lamina ve pedikül adı verilen kemik kısımları bulunur. Omurların üst üste konulması ile içerisinde kanal şeklinde bir boşluk oluşur ve bu boşluktan bacaklara giden sinirler geçmektedir. Her sinir gideceği yere geldiğinde foramen adı verilen deliklerden çıkarlar. Sırt bölgesinde ilave olarak kaburga kemikleri de bulunur. Bu nedenle omurgada özellikle sırt bölgesi çok özel bir yere sahiptir.

Sırt bölgesinde bulunan omurilik kanalı bel ve boyun bölgesine nispeten daha dar bir yapıya sahiptir. Spinal kanalın içerisinden geçen sinirler ile kanalın kemik duvarı arasındaki mesafe çok daha azdır. Bu nedenle sırt bölgesinde oluşan küçük bir fıtık hastayı çok daha fazla rahatsız edebilmektedir.

Sırt fıtığı nadir görülen bir hastalık olduğu için bel fıtığı gibi ağrılı olduğu düşünülür. Her zaman ağrılı olmayabilir. Bazı sırt fıtıkları ağrı yapmazlar. Bu hastalık çok ciddi işlevsel bozukluklara yada felce yol açabilir. Hastalığın ilk belirtileri çok ciddi ağrı olduğu gibi, işlevsel bozukluklar ve omurilik fonksiyon kaybı da olabilir.

Sırt Fıtığı Neden Olur?

Sırt omurları arasından geçen disk yaşlanınca dejenere olabilir. Bu nedenle kapsülde yırtılmalar söz konusu olur. Yırtıklara aşırı yüklenme de neden olabilir. Aşırı yüklenme ile merkezi yumuşak doku kısımdan bir miktar çıkarak bu bölgede fıtık oluşturabilir.

Yanlış yapılmış bir hareket, ağır kaldırma gibi nedenlerle fıtık oluşabilir. Bazen çok basit bir hareket bile fıtık oluşmasına neden olabilir. En çok devamlı oturarak çalışan kişilerde görülmektedir. Bilgisayar başında yada araç kullanarak çalışan kişilerde duruş bozukluğu nedeni ile görülmektedir.

Sırt Fıtığı Belirtileri

Ağrı

Sırt fıtığının en belirgin belirtisi sırt bölgesinde tek taraflı yada iki tarafta birden oluşan ağrılardır. Bu ağrıların şiddetinin ve süresinin artmasının yanı sıra bele doğru inen ağrılarda bu ağrılara eşlik edebilir. Batıcı yada yanıcı ağrı oluşabileceği gibi kasılma yada gerilme şeklinde ağrılar da olabilir. Bu ağrılar hapşırma, öksürme yada tuvalette ıkınma gibi durumlarda şiddetini arttırabilir.

Sırt ağrıları spazma bağlı oluşabileceği gibi eğer tek taraflı ise sinir kök basısına bağlı olabilir. Tek taraflı ağrılar çok daha tehlikelidir. Bu ağrı sırtta oluşabileceği gibi yan ağrısı, karın ağrısı, apandisit ağrısı gibi bir ağrı, kasık ağrısı, göğüs kafesinde bir ağrı da olabilir. Göğüs kafesinde oluşan ağrı genelde çivi gibi deliyormuş yada tüm göğüs kafesinde yayılan bir ağrı türüdür.

Güçsüzlük, Uyuşma, His Kaybı, Keçeleşme, Karıncalanma

Omurilik basıya uğrayınca beyinden bacaklara yada bacaklardan beyne giden sinirlerde iletişim bozukluğu yaşanmaktadır. Bu nedenle güç kaybı, uyuşma, his kaybı ve keçeleşme gibi şikayetler çok yaşanır. Karıncalanma genelde göğüs kafesinde yaşanmaktadır. Bacaklarda da görüldüğü olur.

Sırt fıtığından dolayı  bazı hastalarda bacaklarda kasılma yada bacaklarda gerilme hissi yaşanır. Kısa mesafe yürüyüşleri bile zorlaşmaktadır. Beyne giden sinirlerde iletişim bozukluğu olduğu için bacaklarda sertlik olmakta ve bu da yürüyüşü zorlaştırmaktadır. Bazı hastaların gece bacaklarına kramplar girebilir.

Bu hastalıklara ek olarak durup dururken idrar kaçırma, sık idrara çıkma ve idrarı tam boşaltamama hissi eklenebilir. Ayaklarda güç kaybı ve durup dururken idrar kaçırma gibi bulgular ileri belirtilerdir ve acil ameliyat gerektirmektedir.

Sırt bölgesinden iç organlara yayılan sinirler etkilendiğinde iç organlarda bozulmalar başlar. Mide, böbrek, karaciğer, kalp, akciğer, bağırsak gibi iç organ bozulmaları başlar.

Nadir Yada Orta Derecede Görülen Bulgular

• Dışkı tutamama
• Mesane ve bağırsak hastalıkları
• Doğum sancısına benzeyen ağrı, siyatik benzeri ağrı, öksürük ile artan ağrı ve nokta hassasiyeti
• Anestezi gibi his değişiklikleri yada tam his kaybı
• Genital bölgede anestezi ve ilişkide sırasında duyarsızlık
• Ataksik yürüyüş ve psikiyatrik hastalık sendromları
• Kardiyak hastalık sendromları ve şiddetli baş ağrısı
• İktidarsızlık
• Cilt hastalığı bulguları
• Gastrit hastalığı sendromları ve bulguları
• Böbrek taşı sendromları ve bulguları
• Safra kesesi hastalığı sendromları ve bulguları

Sırt Fıtığı Nasıl Anlaşılır?

Sırt fıtığında öncelikle doktor muayenesi yapılır. Hastaya ağrının tam olarak yeri sorulur ve göstermesi istenir. Sonrasında doktorun detaylı muayenesi ile ondan bazı testler istenir. Düz röntgen filmi  genelde ilk istenilen tetkiktir. Bu film omurlar arası disk yüksekliğindeki azalmayı göstermektedir. Osteofit denilen omurlar arasındaki kireçlenme de bu filmde net çıkmaktadır. Omurların arasındaki düzleşme de bu film yardımı ile belli olur.

Sırt fıtığından şüphelenilen hastalara çok detaylı bir nörolojik muayene yapılmaktadır. Nöroradyolojik inceleme direk grafi tomografisi ve MR çekimi ile yapılmaktadır. Tomografide kanalın ne ölçüde daraldığı ve diskin ne kadar çıktığı görülmektedir. MR çekimi ise en detaylı bilgiyi vermektedir. Manyetik alan kullanılarak yumuşak doku ve disk tüm detayları ile incelenir.

MR çekilemeyen hastalar yada kalp pili olanlar tomografi yada miyelo tomografi çekilirler. Gerek görülür ise bazı hastalara elektrofizyolojiden faydalanılarak mesane motor gücü ve SEP-MEP gibi çalışmalar yapılır. Bu ölçümler omuriliğin basısı hakkında fikir vermektedir.

Sırt Fıtığı Tedavisi

Sırt fıtığı fark edildiğinde hastanın durumu çok önemlidir. Hastanın fıtığı sadece ağrı yapıyor olabilir. Alt kısımda güç kaybı yaşanıyor olabilir. Bazı hastalarda ağrıların eşlik ettiği yada etmediği felç girişimleri olabilir. Güç kaybı yaşayan kişilerde ve felç girişimi içerisinde olan hastaların sinirlerine fıtık baskı yapmaktadır. Bu tür hastalarda ameliyat kararı verilmektedir. Fıtık yeni oluşmuş, küçük yada şikayet sadece ağrıysa bu tür fıtıklar için ilaç tedavisi, fizik tedavi ve egzersiz tedavisi uygulanmaktadır. İlaç tedavisi, egzersizler ve fizik tedavi yöntemleri ile uygulanan tedaviye tutucu tedavi denmektedir. Tutucu tedaviye rağmen hastada rahatlama olmuyorsa ancak cerrahi tedavi düşünülebilir.

İlaç Tedavisi

Hastaya ağrı kesici ve kas gevşetici ilaç tedavisi uygulanır. Ağrılar eğer azalma göstermiyorsa ek olarak nonsteroidal antii emflamatuvar ilaçlar, narkotik ilaçlar, trisiklikler gibi üçlü jenerasyon ağrı kesici ilaçlar kullanılır. Bu tedavinin yanında serotonin geri alım gibi antidepresan tek başına veya birlikte kullanımı önerilir. İlaç tedavisinin yanında kişi istirahat etmelidir. Bazı hastalara tuvalete gitme dışında yataktan kalmama tavsiye edilmektedir. Bu fıtıkta bol istirahat tedavi süresince çok önemlidir.

Hasta ilaç tedavisinin yanında fizik tedavi de mutlaka görmelidir. Fizik tedaviye ek olarak interkostal sinir bloğu gibi yardımcı bir çok yöntem de denenebilir. Bu hastaların tedavi süresince dikkat etmeleri, ağır kaldırmamaları, tedaviyi etkileyebilecek bir olumsuz hareket yapmamaları gereklidir.

Kilolu kişilerin tedavi süresinde bir diyet uzmanı ile görüşmelerinde de yarar vardır. Fazla kilolardan mutlaka kurtulmalıdırlar. Kilo fıtık için son derece sakıncalıdır. Bazı hastalara korse önerilebilir. Bu takılan korse de ancak 3 ayı geçmeyecek dönemde hastayı rahatlatmak amaçlı verilir. Korse takılması 3 ayı asla geçmemelidir.

Sırt Fıtığı Fizik Tedavi

Sırt fıtığı fizik tedavi ameliyat öncesi yada ameliyat sonrasında hastayı rahatlatmak amaçlı çok önemli bir tedavidir. Tutucu tedavi yöntemi olan fizik tedavi ile hasta en az bir yıl rahat eder. Tedavi sonrası size verilen egzersiz programına da uyum sağlarsanız bu hastalıktan tamamen kurtulma şansınız olabilir. Bu her fıtık için geçerli değildir.

Yapılması önerilen fizik tedavi seanslarının uzunluğuna fıtığın durumuna bağlı olarak, ancak fizik tedavi doktorunuz karar verebilir. En kısası bir ay boyunca devamlı yapılması gereken 20 seanslı fizik tedavi süresidir. Fizik tedavi sonrası hastanın soğuktan kendini koruması son derece önemlidir. Bu nedenle seçeceğiniz merkezi evinizin yada iş yerinizin yakınında olması çok önemlidir. Yada araba ile gidip geleceğiniz, kendinizi soğuktan koruyabileceğiniz bir fizik tedavi merkezi seçmelisiniz.

Fizik tedavide amaçlanan, zarar görmüş olan sırt bölgesindeki eklem ve yumuşak dokuları onarmaktır. Fizik tedavi rehabilitasyon merkezlerinde bu konuda uzman kişiler bulunmaktadır. Fizik tedavi sonrası hissedilen ağrı azalır ve bu bölgede ki hasar en aza indirilmeye çalışılır. Fizik tedavi hastaya bir çok farklı şekilde yapılmaktadır.

Su: Ilık, soğuk bazı durumlarda sıcak su uygulamaları yapılır. Ödem ve romatizmal bir durum varsa soğuk uygulama yapılır. Hastanın kas gerginliklerine ise sıcak uygulama yapılmaktadır.

Masaj: Kan dolaşımını harekete geçirmek, kuvvetlendirmek, ağrıları dindirmek, kasları güçlendirmek amaçlanmaktadır. Masaj sırasında bazı noktalara uygulanan çeşitli yöntemlerle yapılan tedavidir.

Hareket tedavisi: Kişinin hareket kabiliyetini arttırmak adına yapılması gereken hareketleri uzman eşliğinde yapılması ile gerçekleştirilir.

Elektrik tedavisi: Sinirlere baskı durumunda uygulanan elektrik akımı ile yapılan bir tedavidir. Oldukça hafif oranda elektrik akımı verilir ve rahatsızlığın giderilmesi sağlanır.

Işın tedavisi: Bu tedavi yönteminde ultraviyole ışınlarından faydalanır. Bu ışınlar canlı hücreleri harekete geçirmektedir.

Sırt Fıtığı Egzersizleri

Sırt fıtığı egzersizlerini mutlaka fizik tedavi uzmanının önerdiği egzersizler ile başlamalısınız. Onun vermediği, önermediği hiç bir hareketi yapmamalısınız. Fizik tedavi sırasında kendinize çok dikkat etmeli, uygulanan tedaviye ek olarak ancak doktorunuzun verdiği egzersizleri yapmalısınız.

Sırt fıtığında en çok önerilen egzersizler sırt germe egzersizleridir. Bu gölgedeki omurlara yapışan kaslar kısa olduğu için en çok sırt germe egzersizleri önerilmektedir. Hareketleri yaparken eğer acı ve ağrı hissediyorsanız hareketleri yapmaya ara vermelisiniz. Asla egzersizleri yaparken kendinizi zorlamamalısınız.

Sırt fıtığı egzersizleri ile omurgayı saran kasların kuvvetlendirilerek onu korse gibi sarması amaçlanmaktadır. Verilen egzersizleri mümkün olduğunca çok yapın. Keskin hareketlerden kaçınmalısınız. Yorulduğunuz zaman bırakıp sonrasında devam edin. İlk başlarda zorlandığınız hareketler zamanla sizin için kolay hale gelecektir. Bu nedenle önce yavaş yavaş az hareketlerle başlayın.

Sırt Fıtığı Tehlikeli midir?

Omurlar içerisinde oluşan fıtıklar dan en tehlikeli olanı sırt fıtığıdır. Sırt bölgesindeki omurilik kanalı bel ve boyuna göre çok daha dardır. Bu nedenle bu bölgedeki oluşan bir fıtık kişilerde felce neden olabilir. Bazı hastalarda ağrı ile başlayan fıtık, bazı  hastalarda bacaklarda uyuşma, his kaybı, keçeleşme, karıncalanma gibi bulgular vermektedir. Bu tür bulgular sinire bası yapan fıtıktan dolayı gerçekleşir. Bu fıtık eğer hemen ameliyat edilip alınmazsa kişide kalıcı felce neden olur.

Ayrıca sırt fıtığı ameliyatı da çok tehlikeli ve bir çok riski olan bir ameliyattır. Ameliyat sonrası da kişide felç olma riski vardır. Bu nedenle sırt bölgesindeki ağrılar hafife alınmayacak kadar ciddi sonuçlar doğurabilir. Yukarıda sırt fıtığı belirtilerini tek tek vermeye çalıştık. Bu belirtilerden biri yada bir kaçına sahip olan bir kişi mutlaka doktora giderek sırt bölgesinde bir fıtıktan şüphelendiğini ve gerekli tetkiklerin yapılmasını istemelidir.

Sırt Fıtığı Ameliyatı

Sırt fıtığı ameliyatı çok zor ve deneyim gerektiren bir ameliyattır. Bu nedenle ameliyat kararı verildiğinde bu konuda en uzman doktor seçilmelidir. Bir çok risk taşıyan bu ameliyat ancak uzman ellerde yapılmalıdır. Sırt fıtığı ameliyatı omurilik ezilmesi, nörolojik bulguların olduğu ve tutucu tedaviye yanıt alamayan hastalara yapılmaktadır. Doğru teşhis ile yapılan cerrahi tedavi, hastaların yaklaşık % 80-90 kadarında ağrıların geçmesi ve nörolojik bulguların düzelmesi ile sonuçlanmaktadır. Hastanın durumuna ve fıtığın verdiği zarara göre doktorunuz en uygun ameliyat seçimini yapmaktadır. Sırt fıtığı ameliyatları bir çok farklı teknikle yapılmaktadır.

Kapalı ameliyat, halk arasında kansız ameliyat da denen tıp değimiyle minimal girişimsel ameliyat ciltte gözle görülmeyecek kadar küçük deliklerden girilerek fıtık temizlenir.

Torosik hemilaminektomi ve mikrodiskektomi ameliyatlarında mikroskop yardımı ile bir kısım lamina ve fıtıklaşmış olan disk çıkarılarak temizlenir.

Torosik laminektomi ameliyatında ise laminanın bir yada daha fazlası çıkarılmaktadır. Diğerine göre çok daha zor bir ameliyat türüdür.

Sirkumspinal adı verilen bu ameliyatta sağdan ve soldan bakı yöntemi ile en çok kireçlenme olan orta dereceli fıtıklara uygulanır.

Tarakotomi ile Diskektomi ve Fizyon ile göğüs kafesi açılarak önden girilerek disk ve gerek görülürse omurganın bir kısmı çıkarılarak yapılır. Füzyon yardımı ile bu bölge sabitlenir. Ağrılı omurga kemikleri birbirine kaynatılarak ağrının durması sağlanmaya çalışılır.

Sırt Fıtığı Ameliyatı Riskleri

Sırt fıtığı ameliyatı omurilik etrafında yapıldığı için çok tehlikeli ameliyatlardır. Ölüm ve felç riski çok düşük bir risk olsa bile  vardır. Bu riskler çok düşük yüzde riskler olsa bile ameliyat yapacak olan doktor bu konuda çok tecrübeli olmak zorundadır. Bu ameliyat beyin sinir omurilik cerrahi uzmanı tarafından yapılmalıdır.

Sırt fıtığı ameliyatı çok ciddi bir ameliyattır. Her cerrahi işlemin mutlaka bir riski vardır. Tıpta her cerrahi işlemin ve tedavinin riski az yada çok olmaktadır. Anestezi almak bile risk taşımaktadır. Bazı ameliyatlar çok başarılı yapılmış olsa bile önceden sinir köküne yapılmış olan baskı neticesinde omurilikte kalıcı bir hasar söz konusu olabilir.

Ameliyat sırasında gelişebilecek sinir hasarları da azda olsa mümkün olmaktadır. Cerrah sinir dokusunun altındaki fıtık parçalarını çıkarmaya çalışırken sinir gerilebilir ve azda olsa hasar görebilir. Sinir doğrudan cerrahi işlem sırasında kontrolsüz bir işlem neticesinde yada kanama kontrolü için gereken bası etkisinden de zarar görebilir.

Mikro cerrahi yöntemi ile ameliyat edilecek olan bölge yaklaşık yüzde 30 ile 40 kata kadar büyütülür. Kuvvetli bir ışık kaynağı ile çok aydınlık olarak görüş sağlanır. Mikro cerrahi yöntemi cerraha ameliyat bölgesini çok daha ayrıntılı görme imkanı sağlamaktadır. Sinir dokusunun korunması için gerekli özenin gösterilmesine  çok daha yardımcı olmaktadır. Tecrübeli olan cerrahların elinde çok az olan sinir hasarı riski çok daha aza inmektedir.

Sırt Fıtığı Ameliyatı Sonrası

Sırt fıtığı ameliyatı sonrası bir gün hastanede yatmanız gereklidir. Açık olan ameliyatlardan sonra iki gün yatış da verilebilir. Ameliyat sonrasında hastaya ağrıları için ağrı kesici ilaç, kas gevşetici ve antibiyotik ilaç verilmektedir. Doktorunuz size bir reçete verecektir. Bu reçeteye harfiyen uyulmalıdır.

Ameliyat sonrası bir hafta banyo yapılmamalıdır. Günümüz şartlarında ameliyat yaraları gizli dikişle kapatıldıkları için dikiş alınması gerekmemektedir. Bir hafta sonrasında pansuman çıkarılarak banyo yapılabilir. Doktorunuz size eğer dikişlerinizi aldırmanızı söylediyse bu süre 15 güne çıkmaktadır. Bu sürede yara pansuman yapılmalı ve dikişler pansumanla kapatılmalıdır.

Sırt fıtığı ameliyatından sonra bir hafta evde yatak istirahati verilmektedir. Bu süre sonunda hasta evde yavaş yavaş yürüyüşler yapabilir. Bir hafta sonrası hasta oturmak kaydı ile işe gidebilir.

Sırt fıtığı ameliyatından bir ay sonra hasta fizik tedaviye başlaması gereklidir. Evinize yada iş yerinize yakın olan bir fizik tedavi merkezine başlayarak tam bir ay boyunca fizik tedavi görmeniz şarttır. Bu durum hastanın durumuna göre uzatılabilir. Fizik tedavi süresince hasta kendine dikkat etmelidir. Eve en yakın fizik tedavi merkezinin seçilmesindeki amaç tedavi sonrası hastanın kendini çok iyi koruması gerektiğinden soğuk ve sıcaktan etkilenmeden tedavi sonrası evine bir an önce gitmesi amaçlanır.

Fizik tedavi sonrasında hastaya evde yapılması gereken hareketlerin listesi verilmektedir. Bu hareketleri ve egzersizleri hasta ömrünün sonuna kadar yapmalıdır. Bir ay boyunca egzersizlerini düzenli yapan kişiler ameliyattan üç ay sonra tamamen iyileşmiş sayılırlar. İstenir ise bir spor salonuna başlayarak hafif sporlar yapabilirler.

Ameliyat sonrası ilk üç ay kişiler ağır kaldırmamalı, ağır iş yapmamalıdır. Kendine çok dikkat etmelidir. Tek elinizle ağırlık kaldırmamalısınız. Yattıkları yatak sert olmalıdır. Somya, çekyat gibi yataklarda yatmamalıdır. Mutlaka ortapetik özellikte hazır yatak kullanmalıdır. Otururken koltukta değil sandalyede oturmalıdır. Yada arkasına destek koyarak dik bir şekilde oturmaya dikkat etmelidir. Kaykılarak oturmak son derece yanlıştır.

Kendinizi soğuktan korumalısınız. Rüzgarlı havalarda sırtınızı üşütecek şekilde dolaşmamalı, sırt kaslarınızı soğuktan korumalısınız. Size ameliyat sonrası belirli bir dönem korse takmanız önerildi ise mutlaka takmalısınız. Bu süre sonrasında korse takmaya devam etmemelisiniz. Korse takmak kasların kuvvetlenmesini önlediği için çok zararlıdır. Size verilen süre sonrasında korseyi çıkarmalısınız.

Size cerrahınız ameliyat sonrasında ne yapmanız gerektiğini ayrıntılı anlatacaktır. Onun dediklerine uymalı, yapma dediklerini asla yapmamalısınız. Sizin durumunuzu en iyi doktorunuz bilebilir. Doktorunuzun dediği her şeye itina ile özen göstermelisiniz. Ameliyat sonrasında kontrol randevunuza mutlaka gitmelisiniz. Her yıl düzenli olarak doktora gidip, durumunuz hakkında detaylı tetkik yaptırmalısınız.